Duygusal zeka duyguları anlama, yönetme ve kullanmayla ilgili yetenekleri sınıflandırmaya yarayan tasnifleyici bir çerçevedir.
“Duygusal zeka” teriminin izi 40 yıl önceye dek sürebilse de, eseasen 1990’da yayımlanan etkili bir makaleye ve Daniel Goleman’ın 1995 tarihli popüler kitabı Emtional Intelligence’a [Duygusal Zeka] dayandırılır. Özellikle işinde başarı kazanmak isteyenleri ilgilendiren muazzam bir sanayi yaratmıştır. Bir çok kitapta, bilişsel yetenek ya da akademik başarının genel yaşam başarısına katkısı %20 iken kalan %80 i EI ye atfedileceğine dair bir çok iddiada bulunulmuştur.
Duygusal zekayı oluşturan özelliklerin, etmenlerin, yeteneklerin ve becerilerin neler olduğu konusunda bir fikir birliğinden söz edilemez. Bu konuyla ilgili piyasadaki testlerin ve kitapların sayısı arttıkça, durum iyileşeceğine kötüleşmektedir. Kuramların çoğunda duygusal farkındalık ve düzenlemeden söz edilmektedir.
Belli başlı Duygusal Zeka modellerinin ortak yönleri
| Ortak yönler | Kendini bu özelliklere sahip gören yüksek puanlılar… |
| Uyumluluk | Esnek ve yeni koşullara uymaya istekli |
| İddiacılık | Açıksözlü, dürüst ve diğerlerinin hakkını koruyan |
| Duygunun ifadesi | Duygularını diğer insanlara aktarma yeteneğine sahip |
| Duygu yönetimi (diğerleri) | Diğerlerinin duygularını etkileme yeteneğine sahip |
| Duygu algısı (kendi ve diğerleri) | Kendi duygularından ve karşındakinin duygularından emin |
| Duygunun düzenlenmesi | Duygularını kontrol edebilme yeteneğine sahip |
| Düşünmeden hareket etme (düşük) | Düşünceli ve hemen telaşa kapılmayan |
| İlişki becerileri | Kişisel ilişkilerinin içini dordurma yeteneğine sahip |
| Özgüven | Başarılı ve kendinden emin |
| Kendini motive etme | Motive ve terslik çıktığında hemen pes etmeyen |
| Sosyal yetenek | Mükemmel sosyal becerileri olan başarılı ağ kurucular |
| Stres yönetimi | Baskıya dayanıklı ve stres yönetme yeteneğine sahip |
| Empati özelliği | Başkasının gözünden bakma yeteneğine sahip |
| Mutluluk özelliği | Neşeli ve yaşamından memnun |
| İyimserlik özelliği | Kendine güvenli ve “bardağın dolu tarafını” görmeye eğilimli |
EI sıklıkla duygusal zeka katsayısıyla (EQ) ölçülür. Kişinin kendi bildirimlerine dayalı ölçüm, EI nin esas olarak bir kişilik özelliği olduğu fikrini doğurur. Potansiyel maksimum performans ölçütü ise, EI yı bilişsel bir yetenek olarka gören fikirlere yol açar.
Üzerinde tartışılan daha temel bir konu, EI nin bilişsel yetenek testleriyle gerçekten ölçülüp ölçülemediğidir. Yani, duygusal düzenleme gibi EI kavramları, duygusal deneyimin özelliği nedeniyle, nesnel yetenek testleriyle güvenilir ve geçerli bir biçimde asla ölçülemez.
Toplumları ileriye taşıyan, organize eden, yüksek değerleri ve erdemleri toplum katmanları arasına serpiştiren ve yaşanabilir bir dünya oluşturan zeka, duygusal zekadır.
Her ne kadar, bazı ‘yaşam koçları’ duygusal zeka bileşenlerini farkında olarak veya olmayarak deforme etmeye,kişisel ihtirasları ve bireyselciliği öne çıkarmaya çalışsalar da, kültürel seleksiyon onları er geç ekarte edecektir.